ادب صنعتی

شیخ فضل الله نوریشیخ فضل الله نوری را که جان بر سر دعوای مشروطه و مشروعه نهاد می توان بحث انگیزترین شخصیت صاحب نظر در بین رهبران فکری نهضت مشروطه در شمار آورد . در مقطعی شایع می شود که او نه اهل انقلاب مشروطه است و نه مجلس شورا را قبول دارد. طرفدارانش که بست نشین حضرت عبدالعظیم هم شده بودند ، در لایحه سه شنبه 10 جمادی الثانی 1325ق. منتشر کردند که "جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای حاجی شیخ فضل الله سلمه الله تعالی روز جمعه گذشته نطق فرمودند : ایهاالناس ! من به هیچ وجه منکر مجلس شورای ملی نیستم . بلکه مدخلیت خود را در تاسیس این اساس بیش از همه کس می دانم ؛ زیرا که علمای بزرگ ما که مجاور عتبات عالیات و سایر ممالک هستند هیچ یک همراه نبودند و همه را به اقامه دلایل و براهین من همراه کردم . از خود آن آقایان عظام می توانید این مطلب را جویا شوید. الآن هم من همان قسم که بودم ، تغییری در مقصد و تجدد در رای من به هم نرسیده است. صریحا می گویم ، همه بشنوید و به غایبین هم برسانید که من آن مجلس شورای ملی را می خواهم که عموم مسلمانان آن را می خواهند " (نام ها و نهضت ها ، ص89) . به تعبیر شیخ ، نقطه ای که بعضی می خواهند مغلطه کنند کلمه "اسلام" است : تمام کلمات ، راجع است به چند نفر لامذهب بی دین آزادی طلب که احکام شریعت قیدی است برای آنها . می خواهند نگذارند که رسما این مجلس مقید شود به احکام اسلام و اجرای آن . هر روزی به بهانه ای القای شبهات می نمایند ( همان ، ص92) . در تعیین مصادیق "کلمات" البته ، در لوایح طرفداران شیخ فضل الله همراه با اشاراتی که ظاهرا قابلیت بسط دارد چنین آمده : باید مجلس مسلمان ها ، مجلسی باشد که تقویت اسلام بکند ، نه ترویج کفر ؛ پس دسته بابی ها و دسته طبیعی ها و دسته ..., ...ادامه مطلب