ادب صنعتی

جریان های واسطبخشی از برنامه های دول استعماری از جمله انگلستان با کمک جریان های همسو و همفکر انجام می پذیرد. در دوره زمانی مورد بحث ، بهائیت یکی از حلقه های پیوند انگلیس با سران مشروطه بوده است . سفر سال های 1911 تا 1913 عباس افندی به اروپا و امریکا برنامه ریزی شده بود . در این سفر تبلیغات وسیعی در باره عباس افندی به عنوان یکی از رهبران تئوسوفیسم صورت گرفت . عباس افندی در این سفر با برخی رجال سیاسی و فرهنگی ایران چون جلال الدوله پسر ظل السلطان و نوه ناصرالدین شاه ، دوست محمد خان معیرالممالک داماد ناصرالدین شاه ، سیدحسن تقی زاده ، میرزامحمد خان قزوینی ، علیقلی خان سردار اسعد بختیاری و غیره ملاقات کرد . افندی در محرم 1332ق. (دسامبر1913م.) به مقر خود در عکا بازگشت ( نام ها و نهضت ها ، ص 167و168). بهائیت در جریان جنگ جهانی اول (1914-1918م.) هم به عنوان جریانی حامی انگلستان عمل کرده است . اقدام عباس افندی به تامین آذوقه برای ارتش اشغالگر بریتانیا در قدس موضوعی مسلم است و منابع وابسته به بهائیت بدان تصریح می کنند (همان ، صص171-183) . برای اطلاع از پیشینه بحث باید عصر قاجار مورد مداقه بیشتری قرار گیرد . عصر قاجار مقارن است با قرن نوزدهم؛ قرنى که مردم اروپا تحت تأثیر تحولات و تغییرات نوین، در آستانه توسعه و پیشرفت قرار گرفتند و انقلاب صنعتى را خلق کردند. در همین زمان، قاجارها در ایران به دلیل نظام بسته حکومتى خویش این شرایط را خوب درک نکرده ، راه را براى ورود کشورهایى چون انگلستان که براى توسعه منافع خویش در پى نفوذ در خاورمیانه بودند، هموار نمودند. انگلیسى‏ها اولین کشورى را که در راستاى رسیدن به اهداف خویش مورد توجه قرار دادند ایران بود، زیرا جغرافیاى سیاسى ایران شرایط مناسبى ر, ...ادامه مطلب

تشکل های واسطدر دوره قاجار بعضی انجمن های سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی از عوامل افزایش روشنگری مردم در زمینه فساد حکومت استبدادی بودند . پیش از آن که ایرانیان در این دوره به طور گسترده به اروپا بروند ، از انجمن های مزبور خبری نبود . انجمن معارف نخستین انجمنی بود که 54 تن از روشنفکران آن را با هدف گسترش معارف در ایران بنا نهادند . به نوشته مهدی ملک زاده (تاریخ مشروطیت ایران ، 1358، صص 239-243) اعضای انجمن از هر گونه اقدامی برای روشنگری مانند ساخت مدرسه و انتشار روزنامه کوتاهی نکردند . اما پس از آن ، انجمن های دیگری شکل گرفتند که در مورد حسن نیت بنیانگذاران برخی از اعضای آن ها نمی توان مطمئن بود ؛ انجمنهایی مثل فراموشخانه ، اخوت ، لژ بیداری ایران ، مرکز غیبی ، حزب اجتماعیون ، حزب عامیون ، جامع آدمیت و انجمن مخفی . شاید امروزه دیگر بر کسی پوشیده نباشد که سنگ بنای فراماسونی و تشکل های وابسته به آن را استعمارگران انگلیسی نهاده اند . ولی آیا در آن روزگار افرادی که وارد این انجمن ها می شدند ، نسبت به فلسفه وجودی آنها چنین شناختی داشتند؟ می توان گفت افرادی که وارد انجمن های وابسته به سازمان فراماسونری در ایران می شدند ، در ابتدا از سیاست های پشت پرده و ضد استعماری آن با خبر نبودند . اسماعیل رایین در مورد ارتباط تنگاتنگ انگلستان با سازمان فراماسونی می گوید : اوزولی سفیر انگلستان در ایران با وارد کردن درباریان به حلقه فراماسونری تقریبا همه اطرافیان شاه را فراماسون کرد . به تعبیر وی ، نخستین گام در راه تشکیل لژهای فراماسونری در ایران را سرهارفورد جونز سفیر انگلستان در ایران به سال 1187 ق. / 1152ش./ 1773م. برداشت . همچنین ملکم خان که خود در فرانسه به عضویت فراماسونری در آمده بود ، در سا, ...ادامه مطلب