ادب صنعتی

اجمالی در باب نگرش و نگارش داستاني بيهقي‌محمد حسن صنعتیمقدمه وجه نگرشی «داستان‌» يا «تاريخ‌» بيهقي بیهقی به دنبال داستان نویسی نبوده است اما قلم چیره او که شاگرد ادیبی چیره بوده ، به تاریخ موثق او حلاوت داستان و رمان هم داده است. با قرآن و شأن و شرح آیات آشنا بوده و بهره برده و در قصه گویی تاسی به قرآن نموده که پیام الهی در قالب قصه تمثل یافته بوده است. ما با داستان می بالیم. مام میهن از دیرباز برای ما قصه ها گفته.روزی تاریخ بیهقی و روزی گلستان سعدی . بزرگان ما پای مثنوی و گلستان قد کشیده اند. فرزندان ما باید پای تاریخ بیهقی قد بکشند. در روزگار رواج برخوردهای خونین و سر به نیست کردن عناصر نامطلوب دربار، رویکرد داستانی بیهقی، ظرفیت ساز گفتن حرف های تلخ اما درست و لازم است. نوعا در تاریخ ، اشخاص در سایه تاریخ اند و تاریخ محیط بر آنهاست. اما بیهقی گویی برای اثرگذاری بیشتر و همذات پنداری در اشخاص تمرکزکرده و آنها را به دقت توصیف کرده . عملا به شخصیت پردازی پرداخته. ضمن پرداخت شخصیتها ، ضرورتا مردم شناسی صورت گرفته تا تاریخ – داستان او تنها متضمن روایت خطی رویدادها نباشد و تاریخی جامعه شناختی –مردم شناختی به دست داده شود و ما از آداب و رسوم و بسیار اطلاعات فرهنگی و آیینی باخبر شویم . فراوانی تصاویر و تشبیهات ، قرار گرفتن در جغرافیای پانورامایی تاریخ بیهقی و تاریخ را ممکن گردانیده است.‌ بیهقی از تصویرهای عبرت آموز فراوان در تاریخ خود سود جسته است ، چرا که حکیم خداشناس و مسئول و معادباور ، سخن بیهوده و لغو نگوید . بیهقی حکیمی تقدیر مدار است و در جای جای سخن خود به تقدیر گردن نهاده است. او از تقدیر درس هم می گیرد تا عاقلانه در زندگی به کار بندد.پس بین الامرین است. , ...ادامه مطلب

انگلستان کشوری شناخته می شود که تا دیرزمانی به مدد سیاست و قدرت و برخورداری از منابع مادی و مالی و انسانیِ ملتها به سیطره بر سرزمینی دست یافته که آفتاب در آن غروب نمی کرده است . هنوز هم این کشور در چرخه روابط بین الملل و موازنه و منازعه قدرت میان قدرتها یا دولتهای جهان کشوری مهم و اثر گذار به شمار می آید . ایران دراین چرخه ، کشوری بوده و هست که به ملاحظه ویژگی های درونی از قبیل ثروت های طبیعی و ویژگی های بیرونی از قبیل مختصات منطقه ای ، جهانی و ژئوپلیتیک ، توانسته و می تواند مطمح نظر قدرت های جهانی از جمله انگلستان باشد . در این بین ، این واقعیتی است که انگلستان پیشقراول انقلاب صنعتی در جهان بوده و از سویی ایرانِ متکی بر پیشینه فرهنگی و تمدنی خود همواره از ظرفیت اثرگذاری بر معادلات جهانی برخورداری داشته است . طبیعی است که انگلستانِ مبتلا به نگاه استعماری همواره ایران را در منظر توجه ویزه خود نگاه می داشته تا بتواند از مزیت های استراتژیک قطعه ای از جهان به نام ایران در پیشبرد طرح ها و برنامه های خود استفاده کند. هم این ملاحظات بوده است که باعث شده تا نقش انگلستان در تاریخ معاصر ایران خاصه در محدوده زمانی مشروطه تا سوم اسفند بارز باشد . این در حالی است که انگلستان و هر قدرت دیگری که معطوف به امیال خود پای تصرف به هر کشور از جمله ایران می گذارد ، برنامه های خود را با طرح و دسیسه به موازات قدرت نمایی و اعمال قدرت پیش برده و در عین حال در تصویری که از خود ارائه می کند ، دستکش مخمل دیده می شود و نه مشت آهنین . انگلستان وانمود می کرده است که در ایران به دنبال عمران و آبادانی است ، حال آنکه هدف اصلی این کشور استعمار و استثمار بوده است . مشروطه منزل آغازین این بحث است ، در کشوری که تا, ...ادامه مطلب

گویش و نگارش ایرانی ؛ تکه – تصویرها از نخستین گام هامحمدحسن صنعتیبررسی های مربوط به زبان فارسی در ذیل بررسی های معطوف به زبان های ایرانی قرار می گیرد. در این باره ایرانیان و عمدتا غیر ایرانیان بررسی های مستند و مستدلی کرده اند که در خور توجه است1 . در مراجعه به این قبیل تحقیقات گاه ریشه کلمات نیز معلوم می گردد. مثلا معلوم می شود کلمه " آجُر" ریشه کلدانی دارد و در معنی لوح خشتی بوده و خودِ آجر در نگارش خط میخی کاربرد داشته است . چنانکه محمد تقی بهار مشهور به ملک الشعراء بهار در سبک شناسی (1370، ج1: 68)2 آورده ، خط میخی با قلمی نوک تیز ، چوبی یا فلزی بر روی پاره های گِل سخت شده کنده کاری گردیده و یا با همان قلم بر الواح سنگی و معدنی حکاکی می شده است . پارچه گِلی را برداشته ، با چنین قلمی بر روی آن خطوطی کنده و پارچه ها را خشکانیده و سپس پهلوی هم قرار می دادند و آن پارچه های گلی را به زبان کلدانی3 ، " آجُر" و آن خطوط را "دُپی" می نامیدند و از آن آجرها دو کتابخانه یکی در شوش و دیگری در تخت جمشید اخیرا 4 کشف گردیده است . خط میخی خطی شناخته شده که در نگارش زبانهایی از ایران کهن و سرزمینهای اطراف از جمله در نگارش پارسی باستان به کار می رفته است. در ایران قدیم ، خطوط گوناگونی چون خط دینیِ دین دفیریه ، ویش دبیریه ، کستج ، نیم کستج ، شاه دبیریه ، نامه دبیریه ، رازسهریه و راس سهریه نیز رایج بوده است (بهار ، همان : 77و78). در دوره رواج فارسی میانه یا به قولی پهلوی از خط پهلوی استفاده می شده است. گفته شده است که خط پهلوی ریشه در خط فینیقی و عبری دارد5 . نیز ، بنا به بعضی بررسی ها : زبان آرامی6 به دو لهجه منشعب گردیده است ؛ لهجه عراقی که آن را لهجه آرامی شرقی می نامند و لهجه سوریه و فلس, ...ادامه مطلب

گویش و نگارش عربی ؛ تکه – تصویرها از نخستین گام ها محمدحسن صنعتیگرچه ممکن است گزارشها از پیشینه کهن زبان و ادبیات و الفبای عربی روشن و کامل و دقیق نباشد ، به علت گره خوردگی تمام عیار زبان فارسی و عربی در طول تاریخ خاصه پس از اسلام آوردن ایرانیان لازم است نخستین گام ها به قدر میسور از نظر گذرانده شود. به نوشته جرجی زیدان ، عبدالملکِ مروان در تاریخ تمدن اسلام [و البته دقیقتر است که بگوییم در تاریخ ادبیات عرب] نام نیکی دارد ، چه که تا زمان او دفاتر اسلامی به خط و زبان مردمان محلی نوشته می شد . مثلا مصریها به قبطی و شامی ها به یونانی و عراقی ها به فارسی دفترهای دولتی را می نگاشتند و طبعا متصدیان دفاتر هم مردمان محلی یعنی مسیحیان شام و قبطیان مصر و ایرانیان عراق بودند . عبدالملک این رسم را برانداخت ، زبان عربی را زبان رسمی دولتی قرار داد و زبان عرب که زبان دین بود زبان دولت هم شد (زیدان ، 1372 : 66)1 . ایرانیان که به اسلام گرویدند ، زبان عربی را به گونه ای فارسی شده می گفتند و می نوشتند ؛ رفتاری که بنا به قرائنی ممکن است ناشی از حمیت آنان نسبت به زبان دیرینه و آبا و اجدادی باشد. علمای ایرانی عربی را به گونه ای ابداعی یا میانه ی فارسی و عربی نوشتند . نگارش عربی ای که از اولین عربی نگاری های ایرانیان حاصل شد در تلقی اعراب ، عُجمه یا غیر اصیل تلقی شد. می توان گفت هنوز هم عده ای از علمای ایرانی به همان زبان و ادبیات و الفبا تألیف می کنند ؛ آن گونه که علمای پیشین می نگاشتند ؛ از قبیل طبری - محمد بن جریر متوفای 310 ه. ق. – صاحب تاریخ و تفسیر کبیر و اصطخری صاحب صورالاقالیم یا مسالک و ممالک ، و محمد بن زکریای رازی – متوفای 313 و به قولی 323 ه. ق. – و حمزه بن حسن اصفهانی صاحب سنی ملوک الار, ...ادامه مطلب