ادب صنعتی

بهمن 3, 1402دکتر محمدحسن صنعتیرایزن پیشین فرهنگی و کارشناس مسائل تاجیکستانمرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSCسخن آغازینگر چه آمار و ارقام دقیقی از میزان و نحوه مهاجرت تاجیک های تاجیکستانی و تاجیک های ساکن در کشورهای دارای قومیت تاجیک – ازقبیل ازبکستان یا افغانستان - به کشورهای مهاجر پذیر یا پراکنش در این کشورها وجود ندارد و این ناشی از فقدان نگاهی جامع و علمی – راهبردی به کارکردهای آمار و مدیریت تولید و توزیع اطلاعات قابل استناد در ارتباطات درون و برون دستگاهی با دستگاه های مرتبط می باشد ، در این سخن مجمل به این موضوع می پردازیم ؛ روشن است که در این زمینه نیاز به اطلاعاتی روشن در باب کشورهای مبدأ و مقصد وجود دارد . انگیزه ها و ارقامگفته می شود در سرشماری سال 2011 ، یعنی بیش از یک دهه قبل ، 2400 کانادایی ، ادعای تاجیک تباری داشته اند. از این رقم ، بیش از 500 خانواده یعنی قریب به یک پنجم تاجیکان کانادا در تورنتو زندگی می کرده اند و باز از این جمع ، 250 خانوار تاجیک که اصالتا یهودی و از تاجیکان بخارای ازبکستان بوده اند در ناحیه فورست هیل تورنتو ساکن بوده اند. با این حال ، بروز دیاسپورا از ناحیه تاجیکان و شهروندان کشور تاجیکستان همچون وقوع آن از سوی ملتها و اقوام دیگر در حال حاضر عمدتا وجه اقتصادی دارد . کسانی که در این قالب شهر و دیار خود را ترک می کنند بعضا به کسب مهارت و تقویت حرفه ای می اندیشند . دولتهای مهاجرفرست با رویکرد اقتصادی نگاهی معطوف به جذب سرمایه و ارز جهان روا هم دارند که با این پدیده ابتدا رواداری می کرده اند و بعضا در چارچوب قوانین بین الملل از آن استقبال هم می کنند ؛ خصوصا که تاجیک های مهاجر با توجه به وضعیت معیشت در کشورشان ، بخش قابل ملاحظه ای از درآمد خود را پ, ...ادامه مطلب

افراط گرایی در تاجیکستان و آسیای میانهدکتر محمد حسن صنعتیپیشینه ملموساز حدود یک دهه قبل ، چنین گزارش هایی از تاجیکستان می رسید : از منزل تاجیکی که خودر ا امیر انصار الله در منطقه استروشن و کانی بادام خوانده است ، اسلحه کشف شده است (چرخ گردون،12 نوامبر2014م.) . زنانی هم هستند که فریفته جاذبه‌های افراط گرایی شده اند. از مدتی پیش زن سغدی سوژه رسانه‌ها شده است. او در جست و جوی شوهر گمشده خود به شرکت در جنگهای افراط گرایان در افغانستان کشیده شده.وی به عضویت گروه انصار الله مخالف حکومت افغانستان در آمده است (چرخ گردون،22 اکتبر) . در چنین شرایطی، سید مکرم مفتی اعظم تاجیکستان در اظهار نظری عجیب گفته بود :در یک خانواده امروزی تاجیک سه مذهب هست. حنفی،شیعه، غیر مقلد.(آزادگان ،12 نوامبر) این اظهار وی در کنار بعضی تعابیر قبلی او که تبلیغ شیعه را نوعی افراطی گری خطرناک به موازات نشر سلفی گری قلمداد کرده بود از وجوه مختلف قابل تحلیل است.قائل شدن به اینکه گروهی غیر مقلدند در کنار اشاره به گرایش یک عضو از سه عضو خانواده به شیعه، بیش از آنکه تحلیل مبتنی بر واقعیت باشد متضمن اعلام خطر در خصوص مذهب اکثریت مردم مسلمان این کشور است. بعضی از اعضای شبکه گسترده اجتماعی فیس بوک ترجیح می‌دهند او به جای این اظهارات در برابر اسرائیل و جنایتهایش موضع گیری کند. آنها در نامه ای که در مطبوعات انعکاس یافته آورده اند: مفتی و کمیته دین موضع خود را در قبال فلسطین امروز اعلام کنند (نجات،13 نوامبر) . بی اعتنایی مقامات سیاسی و اجتماعی در این کشور به مسائل واقعی و ملموس برای مردم باعث شد تا در سالهای بعد ، شکاف های گوناگون فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و اعتقادی برطرف نشده ، بلکه افزایش پیدا کند . و باز گزارش هایی ک, ...ادامه مطلب

یکی از برنامه هایمان در دوره ماموریت در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان (1392) ، نشست همفکری با دانشجویان ایرانی بود که به بهانه های مختلف در فضایی ساده و صمیمی و البته مفید برگزار می شد . در این مدت علاوه بر محبت و همدلی از دیدگاه های ارزنده بسیاری از دوستان باصفا - حاج آقا توانا ، حاج آقا توحیدی و عزیزان دیگر - برخوردار می شدم. امیدوارم هر جا هستند کماکان منشأ تفکر و روشنگری باشند. بخوانید, ...ادامه مطلب

در خدمت سفیر محترم و فرهنگ سالار (وقت) کشورمان (1392) جناب محمود صدری ، در جلسه دیدار و هم اندیشی با اعضای محترم اتفاق نویسندگان تاجیکستان شرکت کرده بودم. بیش از همه استاد فاضل و فرهیخته ی تاجیک میرزاشکورزاده بزرگواری و محبت کردند. توضیحاتی دادند از وضعیت نویسندگی در تاجیکستان ، و چه خوب نویسندگان ایران را می شناختند.زنده یادان استاد مومن قناعت ، پروفسور ولی صمد و خدایی شریف هم در جلسه تشریف داشتند. بانوی داستان پژوه و داستان نویس خانم فرغانی که از نویسندگان عارف مسلک این سرزمین اند و استاد سرشناس شعر معاصر تاجیک رستم وهاب هم افتخار داده بودند و آمده بودند. استاد وهاب دست اندرکار فصلنامه وزین و پربار صدای شرق هم بودند. نیز ، گرچه پیشتر از حضور علمی و راهگشای استاد زنده یاد میرزاملااحمد در این جلسه یاد کرده ام باز هم یاد و خاطره ایشان را گرامی می دارم. بخوانید, ...ادامه مطلب

استادان ایرانی و تاجیک در مقابل کتابخانه ملی تاجیکستان، سال 1393.نفر چهارم از چپ دکترشمس الدین محمدی دوست دانشمند تاجیکمنفر ششم از چپ استاد فاضل و متواضع پروفسور میرزاملااحمدنفر پنجم از راست استاد گرانمایه ایرانی دکتر اصغر دادبهخدا رفتگان را در جوار قرب قبول کند و سایه استادان باقی و برقرار را بر سرمان مستدام داراد. بخوانید, ...ادامه مطلب

"میرزا ملااحمداز ویکی پدیا، دانشنامهٔ آزادمیرزا ملااحمد (ملا احمداف) (۲۰ فوریه ۱۹۴۸–۲۵ ژانویه ۲۰۲۳) پژوهشگر تاجیک بود. ملااحمد از اعضای آکادمی علوم و اتحادیه نویسندگان تاجیکستان بود و مدتی ریاست انجمن دوستی تاجیکستان و ایران را بر عهده داشت.آثاریاد یار مهربان (تهران، ۲۰۰۱)خوبان پارسی گوی (تهران، ۲۰۰۳)اندرزهای رودکی (تهران، ۲۰۰۸)صدای آسیا (۲۰۱۱)تاریخ ادبیات ایران در قرن های ۱۹ و ۲۰ (مسکو، ۱۹۹۹)بزرگداشت انسان نیکبیا تا جهان را به بد نسپریم"استادم ، شنبه 8 بهمن 1401 رخ در نقاب خاک پنهان کرد و سوگمندانه کلمات فوق الذکر همه آن چیزی است که در ویکی پدیا در باره او دیدم . پس استاد - که جهانی بود بنشسته در گوشه ای - در حداقل کفایت هم بر ابناء روزگار شناخته نیست .امیدوارم به وقت جبران مافات کنم و سطور و صفحاتی در مقام بلندش بنگارم ، به قلم دانشجویی که از محضر استاد فضل ها دیده و خوشه ها چیده است.اجمالا اگر بخواهم در بیتی از رودکی - که استاد ملااحمد بخشی از عمر ارجمند و بابرکتش را صرف شناختن و شناساندن او و سخنش کرد - در مقام ابوالحسن مرادی به قدر تغییر "ی" به "م" تصرف کنم ، می توانم گفت :مُرد مُرادم نه همانا که مُرد / مرگ چنان خواجه نه کاری است خُردجان گرامی به پدر باز داد / کالبد تیره به مادر سپُرد(در انجمن دوستی تاجیکستان و ایران نسخه ای از نشر کریلیک قرآن به ترجمه منظوم امید مجد را که به همت مجید اسدی و دل افروز قربانی و با حمایت رایزنی فرهنگی ج.ا. ایران در تاجیکستان آماده شده بود به استاد میرزاملااحمد تقدیم می کردم، شخصی که خود نیز عمر گرانمایه اش را به ترجمه کریلیک قرآن مشرف کرده بود، 1392هجری شمسی) بخوانید, ...ادامه مطلب

ویژه‌نامۀ شعر تاجیکستاننوع مقاله : مقاله پژوهشیچکیدهتاجیکان قریحۀ شاعری را جوهر ذاتی و جزئی از سرشت خود می‌دانند و این موضوع در بیانات اهل ادب و فرهنگ این ملت کاملاً مشهود است. پیوند قوی ذهن و ذوق و شعور جمعی مردم این سامان با ادبیات سبب شده است که در مراحل گوناگون تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، فهم و ذوق و معرفت ادبی عاملی اصلی و راهگشا باشد. ازهمین‌رو، توجه به ادبیات تاجیک و معرفی شخصیت‌های ادبی این عرصه همواره مورد توجه پژوهندگان ادبیات بوده است. در همین راستا جناب آقای دکتر محمدحسین امیراردوش، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، به تنظیم و انتشار ویژه‌نامۀ شعر معاصر تاجیک اقدام کردند و آقای رستم وهاب نیز انتخاب و تنظیم مطالب آن را برعهده گرفتند. غالب شعرایی که در این مجموعه معرفی شده‌اند، در متن فعالیت‌های ادبی تاجیکستان قرار دارند. ترتیب جای گرفتن اشعار، مبتنی بر اصل توجه به سرحرف نام‌ خانوادگی یا تخلص ادبی شعراست. فقط درمورد استاد صدرالدین عینی که به‌حق پدر ادبیات نوین تاجیک است، این قاعده رعایت نشده است. در ادامه چکیده‌ای از شرح احوال و آثار این شاعران که در ویژه‌نامۀ حاضر مندرج است، بیان می‌شود:صدرالدین عینی: صدرالدین فرزند سیدمراد خواجه متخلص به «عینی» در سال ۱۸۷۸م در روستای ساکتری تومان منطقۀ غژدوان از توابع بخارا به‌دنیا آمد. شروع فعالیت‌های علمی و ادبی عینی با دوران گسترش نهضت «معارف‌پروری» مقارن است. صدرالدین عینی صرف‌نظر از مشکلات زیاد خصوصی، اجتماعی و سیاسی تا پایان عمر به فعالیت‌های ادبی و علمی و اجتماعی مشغول بود و بنیاد قوی ادبیات نوین فارسی- تاجیکی را استوار کرد. او بیشتر زندگی خود را وقف نوشتن آثار منثور به سبک جدید و رساله‌های علمی ادبیات‌شنا, ...ادامه مطلب

پاسخِ فرنشینِ فرهنگستانِ دانشهای تاجیکستان به نامه‌ی سرگشاده‌ی پارسی‌انجمن۲۸ فروردین ۱۳۹۸سرورِ ارجمند، دکتر فرهاد رحیمی، فرنشینِ فرهنگستانِ دانشهای تاجیکستان (رئیس آکادمی علوم تاجیکستان)، به نامه‌ی سرگشاده‌ی پارسی‌انجمن به سررشته‌دارانِ تاجیکستان پاسخ داده است.ایشان در پاسخ بدین درخواستِ پارسی‌انجمن که «نامِ درست و راستینِ زبانِ تاجیکان که «پارسی» است به رسمیت شناخته شود»، به درستی گفته‌اند که دانشمندانِ ایرانی، افغانستانی و تاجیک هرگز «پارسی/ فارسی»، «دری» و «تاجیکی» را سه زبان جدا ندانسته‌اند، ولی، با همه‌ی این، افزوده‌اند: «غیر از زمینه‌های تاریخی و ادبی که قبلاً یاد شده بودند، واقعیت سیاسی امروز کشور، منطقه و جهان را نیز باید در نظر داشت.»وی در پاسخ به درخواستِ دیگر پارسی‌انجمن برای پی‌ریزیِ «برنامه‌ای زمانمند برای بازگرداندنِ خطِّ نیاکانی به تاجیکستان» نوشته‌اند: «ما، تاجیکان، تقریباً ۹۰ سال است که با الفبای سیریلیک می‌نویسیم و ایجاد می‌کنیم و در این مدت صاحب میراث گرانبهای ادبی و علمی شدیم … از میراث ادبی و علمی که به الفبای سیریلّیک نوشته شده است، نمی‌توان صرف نظر کرد. علاوه بر این، در این فاصله مقدار هنگفت اثرهای ادبی و علمی گذشتگان به خطّ سیریلیک برگردان و نشر گردیده‌اند.» ایشان، سپس، به هزینه و زمانِ هنگفتی که دگرگونیِ دبیره نیاز دارد پرداخته و از راهکارهایی همچون بهره از فناوری برای گردانشِ دبیره و نیز بایستگیِ آموزشِ دبیره‌ی پارسی در دبستانها و دانشگاههای تاجیکستان سخن گفته است.فرنشینِ فرهنگستان، در پایان، در پاسخ به درخواستِ پارسی‌انجمن برای فراهمشِ «زمینه‌های قانونی برای پالایشِ زبانِ پارسی در تاجیکستان از واژه‌های بیگانه، جلوگیری از آشفتگیِ بیشترِ زبان و جایگزی, ...ادامه مطلب

صفحه نخست » آسیا, آسیای میانه, افغانستان, تاجیکستان, گزیده ها, مقالاتتاجیکستان و چالش در روابط با طالبان افغانستاننگارش IPSC در May 26, 2022 – 2:06 amEmailتاجیکستان و چالش در روابط با طالبان افغانستاندکتر محمد حسن صنعتیپژوهشگر مسائل تاجیکستانمرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC همان طور که پیش بینی می شد چالشهای فیمابین تاجیکستان و افغانستان بر سر فراگیر نبودن نیروهای طالبان که نهاد قدرت در کابل را در دست دارند و تهدیدهایی که از سوی نیروهای غیر فراگیر حاکم بر افغانستان ، همچنین داعشِ قدرت یافته در این کشور متوجه مرزهای جنوبی تاجیکستان گردیده است ، در حال تبدیل شدن به یک نگرانی جدی برای دوشنبه می باشد. این در حالی است که اعلام های طالبانِ مواجه با بحران ضمنی مشروعیت ، مبنی بر اینکه از ناحیه مرزهای این کشور هیچ تهدیدی متوجه همسایگان افغانستان نیست ، نتوانسته به شکل گیری روابط همسایگی بدون تنش با کشورهای همجوار  به ویژه تاجیکستان منجر شود . تاجیکستان که با 1400 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارای طولانی ترین مرز در کشورهای آسیای میانه با این کشور است، از مدتها پیش خبر از تشکیل دهها کمپ آموزش تروریستها که هزاران شبه نظامی را در بر می گرفته است در شمال شرق افغانستان یعنی مناطق نزدیک به مرز با این کشور می داده است و این حضور از آنجا وجهی تهدید آمیز برای تاجیکستان پیدا می کند که درست در مناطق شکل گیری این پایگاه های تروریستی ، خاک افغانستان از نظر سوق الجیشی پیش روی مثلثی شکلی در داخل تاجیکستان پی, ...ادامه مطلب

تاجیکستان و چالش در روابط با افغانستان دکتر محمد حسن صنعتیهمان طور که پیش بینی می شد چالشهای فیمابین تاجیکستان و افغانستان بر سر فراگیر نبودن نیروهای طالبان که نهاد قدرت در کابل را در دست دارند و تهدیدهایی که از سوی نیروهای غیرفراگیر حاکم بر افغانستان ، همچنین داعشِ قدرت یافته در این کشور متوجه مرزهای جنوبی تاجیکستان گردیده است ، در حال تبدیل شدن به یک نگرانی جدی برای دوشنبه می باشد. این در حالی است که اعلام های طالبانِ مواجه با بحران ضمنی مشروعیت ، مبنی بر اینکه از ناحیه مرزهای این کشور هیچ تهدیدی متوجه همسایگان افغانستان نیست ، نتوانسته به شکل گیری روابط همسایگی بدون تنش با کشورهای همجوار  به ویژه تاجیکستان منجر شود . تاجیکستان که با 1400 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارای طولانی ترین مرز در کشورهای آسیای میانه با این کشور است، از مدتها پیش خبر از تشکیل دهها کمپ آموزش تروریستها که هزاران شبه نظامی را در بر می گرفته است در شمال شرق افغانستان یعنی مناطق نزدیک به مرز با این کشور می داده است و این حضور از آنجا وجهی تهدید آمیز برای تاجیکستان پیدا می کند که درست در مناطق شکل گیری این پایگاه های تروریستی ، خاک افغانستان از نظر سوق الجیشی پیش روی مثلثی شکلی در داخل تاجیکستان پیدا می کند که نیروهای غالب در کابل یا نیروهای صاحب قدرت در مناطق مرزی را از اهرم عمق استراتژیک در داخل خاک تاجیکستان برخوردار می گرداند. خبرهای مربوط به فعالیت پایگاه های آموزش تروریسم در نوار مرزی با افغانستان که بعضا در بیانات صریح رئیس جمهوری تاجیکستان نیز می آمده ، باعث شده است تا از مدتها پیش امام علی رحمان پیشنهاد کشیده شدن کمربند امنیتی از سوی سازمان پیمان امنیت جمعی به دور افغانستان را مطرح, ...ادامه مطلب

صفحه نخست » آسیا, آسیای میانه, ايران, تاجیکستان, گزیده ها, مقالات روابط ایران و تاجیکستان در سالی که گذشت نگارش IPSC در فروردین ۹, ۱۴۰۰ – ۲:۴۶ ب.ظ Email دکتر محمد حسن صنعتی پژوهشگر روابط بین الملل مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC   روابط دو کشور ب, ...ادامه مطلب

  تئاتر در تاجیکستان از هنرهای اصیل و قدیم محسوب می شود.بخشی از پیشینه این هنر در عرصه تئاتر عروسکی ست که مخاطبان خود را در بین کودکان و نوجوانان می یابد.در مورد تئاتر عروسکی که در تاجیکستان ، " تئاتر لختک " خوانده می شود مطالعات ارزشمندی صورت گرفته است. ( ر.ک: کینجه ابراهیم اف، " تئاتر لختک ( عروسکی) تاجیکستان" ، نامه پژوهشگاه ، سال 8، شماره 20، زمستان 1388، "صص 18 – 13") نام دیگر تئاتر عروسکی در تاجیکستان " چادر خیال " است که می توان آن را مترادف خیمه شب بازی دانست.به همین دلیل دومین جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی در این کشور از 15 تا 22 آوریل سال 2010 در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان به نام چادر خیال برپا شد. به نوشته ابراهیم اف این هنر، تاریخی بسیار قدیم دارد.( همان، ص 17)    یکی از پشنوانه های هنر تئاتر و از جمله تئاتر عروسکی ادبیاتی قوی در بخش ادبیات کودک است که با قریحه و قلم چهره هایی چون میر سید میر شکر پدید آمده است.او متولد سال 1912م در بدخشان است. مدتی در دفتر روزنامه جوانان تاجیکستان فعالیت کرده است.از سال 1937 تا 1941 دو وظیفه دبیری و سردبیری نشریه " حیرت لنین" را برعهده داشته است.سال 1950 جایزه دولت شوروی و سال 1964 جایزه رودکی را دریافت کرده است.در زمان جنگ جهانی دوم هنری تازه از خود نشان داد: گفتنی های مهم را از طریق نامه نگاری به رشته تحریر در آورد . یعنی نامه در ق, ...ادامه مطلب

همچون بعضی اموردیگر با توجه به اینکه در ابتدای شکل گیری جمهوریهای مستقل اتحاد جماهیر شوروی،  مدتی تاجیکستان بخشی از ازبکستان بوده،  بخشی از تاریخ نویسندگی از جمله روزنامه نگاری این کشور هم در همین پیوند پدیدآمده است. نخستین هفته نامه تاجیکی دوران نو، " شعله انقلاب" در سمرقند – یکی از شهرهای ازبکستان - با عزم روشنفکر معروف تاجیک ، سیدرضا علیزاده  عرض هستی و وجود پیداکرد.بعد از توقف دوماهه آن که سال 1919م.شروع شده بود، صدر الدین عینی آن را تا 1921 ادامه داد و 91 شماره طبع کرد. سال 1920م. جمهوری خلقی شورایی بخارا تاسیس شد. بلشویکها به دلیل مسلمان بودن تاجیکها به تقاضای هویتی شان در برابر ازبکها بی اعتنایی نشان دادند.سال 1924 به رهبری صدرالدین عینی، روزنامه تاجیکی " آواز تاجیک" در سمرقند منتشر شد. سال 1930رادیو تاجیک تاسیس شد. یکی از منابعی که در این ظرفیتهای رسانه ای مورد استفاده قرار می گرفت ، مقالات عینی خصوصا با رویکرد روشنگری نسبت به قلم و معرفت اجتماعی بود.( پیوندگلمراد، " اتحادیه روزنامه نگاران تاجیکستان" ، نامه پژوهشگاه، سال 9، شماره 22، تابستان 1389، "صص 96 – 83")    سال 1932 به موازات فعالیت مردان در عرصه روزنامه نگاری در تاجیکستان که حال دیگر هویتی مستقل از ازبکستان یافته بود، زنان تاجیک امکان تلاش در این صحنه را یافتند. 12 مارس سال 1932م. بیورا یا دفتر اجرایی کمیته مرکزی حز, ...ادامه مطلب

تاجیکستان و تحولات اجتماعی   ترکی سازی تاجیکستان برای رسیدن به استقلال و استقرار در چنین منزلتی ، فراز و فرودهای بسیاری از سر گذرانده است.و در مقاطعی ترس و ترور بخشی از زندگی مردم این سرزمین بوده است. گروههای تروریستی در این دوره در هرکجای این کشور ,تاجیکستان,اجتماعی ...ادامه مطلب

ادامه : روند زبان و خط در تاجیکستانروندزبان و خط در تاجیکستان (بخش دوم و پایانی) محمدحسن صنعتی   یک نکته‌ در مورد اصطلاح "تاجیکی" ست که در میان جمهوری‌ها از جمله جمهوری تاجیکستان رواج پیدا کرد و بعد از استقلال جمهوری تاجیکستان در نقطه شروع از ناحیة حکومت شوراها شکل گرفت .چنین به نظر می رسد که اگر امروز  دوره فشارهای حزبی و قدرتمند بیرونی به سر رسیده ، بگونه ای که مسکوی عهد شوروی دیگر دایرمدارنیست ,ادامهروندزبان,تاجیکستان ...ادامه مطلب