امنیت

امنیت . در گزارشی مربوط به دوره شاه عباس که دوره ناامنی جهانی بوده است ( کاش تاریخ امنیتی نوشته شده بود تا معلوم شود کشورهای جهان از جمله کشورهای اروپایی سه – چهار قرن قبل از این نظر چه وضعیتی داشته اند ) ایران امنیتی داشته که زبانزد بوده است ؛ حالا اگر بعدش این امنیت به هم ریخته ، برمی گشته به اینکه کی شاه بوده و یقینا فرق می کرده کی شاه باشد ! نیکلا دِ اورتا رِبِلو کارگزار پرتغالی در هند ، ضمن سفر خود به ایران در قرن هفدهم در باره کاروانسرای اصلی شیراز می نویسد : شمار اطاق ها بالغ بر صد و سی کوشک است و ما به مسافرانی از همه کشورها برخوردیم . اگر کسی طلا در آنجا گذاشته باشد می تواند مطمئن باشد که حتی به اندازه یک پشیز از آن کم نخواهد شد ؛ زیرا روز و شب از کاروانسرا نگهبانی می شود. حتی اگر یک سوزن در انجا گم شود نگهبانان باید عوض آن را پرداخت کنند و افزون بر این ، آنان شکنجه و تنبیه خواهند شد (سیدجواد طباطبایی ، دیباچه ای بر نظریه انحطاط ایران ، 1381 ، ص504و505) . تایید امنیت یک نقطه از دهها و صدها نقطه مهم در ایران از سوی "کارگزار پرتغال در هند" ، یعنی تایید امنیت ایران از سوی مقامی مسئول و قاعدتا با شناختی که از دیسیپلین غربی جماعت داریم یعنی تایید امنیت توسط مقامی سختگیر و مشکل پسند. نکته این است که این امنیت در شهری جز پایتخت وجود داشته و این می تواند نشانی باشد از اهتمام حکومتیان به گستردن چتر امنیت در سراسر ایران. گزارش می گوید اگر طلا جایی گذاشته شده باشد کسی دست نمی زند. این شاخصی است که امروز هم در قرن 21 آن را به کار می گیرند. شیئی قیمتی را روی صندلی پارک یا پیاده رویی می گذارند و می روند دنبال کارشان. یا رستورانی . ساعتی بعد که برمی گردند آن شئ قیمتی دست نخورده و سرجایش هست. راست یا دروغ می گفتند وقتی طالبان برای ارائه شاخص توانمندی اش در حکومت داری ، چنان امنیتی ایجاد کرده بوده که مردم جرأت می کرده اند درِ خانه هایشان را باز بگذارند و با خاطر آسوده بروند دنبال کارهایشان.

در حاشیه این گزارش باید یادمان باشد که آن وقتها یعنی چهار قرن قبل ، این همه امکان گماردن مامور حقیقی یا مجازی نبوده که اگر کسی خواست دست کجی کند ، 16 تا دوربین مداربسته از یمین و یسار فیلم و تصویرش را ثبت و ضبط کنند. فرق الآن با چهار قرن قبل هم یعنی فرق چهارصد تا 365 روز ، در حالی که بشر همواره و هر روزه دست اندرکار تمهید تازه ای برای رفاه و امنیت بیشتر بوده و به پیشرفتی تازه دست پیدا می کرده . دیگر اینکه ما بنا به "تاریخ امنیتِ" فرضی ، اخلاقاً ملتی غیرتی بوده ایم که این همه در بند امنیت بوده ایم و شکر خدا هستیم. بنا به این گزارش گردشگران و جهانگردان و تاجرانی از همه کشورها در کمال اطمینان از سلامت جان و امنیت مال به ایران سفر می کرده اند و این پیام عملی موثری بوده مبنی بر اینکه این الگوی حکومتی موفق است ، اینجا همه جوره امنیت تامین است ، تاجر جماعت و سرمایه دار می تواند پول و ارزی اگر دارد اینجا سرمایه گذاری کند و دست و بال ما پر باشد از رونق مترتب بر جذب سرمایه خارجی . بعلاوه با حضور صاحبان سرمایه ، صاحبان فکر و ایده خارجی نیز بر صاحبان فکر و ایده داخلی افزوده می شوند و از قِبل این هم افزایی انباشت مطلوبی از سرمایه های مادی و معنوی و فکری و علمی رخ می دهد.

چنین که می شود سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی به نگاه و نظر و برنامه و اقدام حکمرانان فزونی می گیرد و خود به موتور پیشرانی در مسیر شکل گیری اهتمام جمعی بدل می گردد. در این رویکرد مفهوم امنیت چنان که باید و شاید گستره ای پیدا می کند که می تواند انواع امنیت را پوشش دهد و محقق کند. از آن جمله است امنیت رفاه و معیشت و آموزش و فرصت های رشد و پیشرفت ؛ این امنیت به نوبه خود ، ناامن سازنده شرایط برای فرصت طلبانی است که همواره به دنبال رخنه ها و کجراهه هایی به سمت رانت خواری و سوء استفاده و سودجویی اند.

این همه در حالی است که این روزها خبرها حاکی از رشد میزان موبایل قاپی یا سرقت ماشین – که کالای سرمایه ای است و مردم برای حفظ سرمایه های کوچک شان به خرید آنها رو می آورند - از ناحیه خرده پاها و افزایش تعداد پرونده های اختلاس یعنی دزدی های کلانِ آش باجاش از ناحیه افراد ذی نفوذ و تبعاً آشناست . در این بین این پرسش بی پاسخ است که دوربین ها و سامانه ها کی ناکار می شوند و از مدار خارج می شوند تا این اتفاقات از دیده نگهبانان پنهان بماند؟ درست و غلط نسبتش به صدام را نمی دانم. اما هر که چنین تدبیری کرده بوده کار درستی کرده : "اگر از این پس ، سرقتی بشود ، من از چشم کلانتر می بینم نه دزد" . در گزارش مورد اشاره هم سطری هست که دوباره باید خواند : " روز و شب از کاروانسرا نگهبانی می شود. حتی اگر یک سوزن در آنجا گم شود ، نگهبانان باید عوض آن را پرداخت کنند و افزون بر این ، آنان شکنجه و تنبیه خواهند شد" .