استادمیرزاملااحمد آینه فضل و فروتنی(1)

زندگی استادمیرزا ملااحمد
محمدحسن صنعتی
میرزا ملا احمد 75 سال در جهان خاکی زیسته است.
ایشان در طول عمر با ثمر خویش بیش از 450 اثر و یادگار ارزشمند علمی و ادبی در حوزه ادبیات پارسی و ایران شناسی از خود برجای گذاشت که تعدادی از آنان در جمهوری اسلامی ایران نیز منتشر شده و در طول این سالها جوایز متعددی را به پاس زحمات خود از جشنواره‌های علمی و پژوهشی جمهوری اسلامی ایران از آن خود کرده است که در آخرین آن در سال 2021 میلادی این مرحوم به عنوان برگزیده دوازدهمین جشنواره بین‌المللی فارابی در جمهوری اسلامی ایران معرفی شد.
برگردان ترجمه قرآن کریم به خط سیریلیک از دیگر خدمات ارزشمند ایشان محسوب می‌شود.
مرحوم میرزا ملا احمد به عنوان عضو پیوسته آکادمی علوم و اتحادیه نویسندگان جمهوری تاجیکستان، از سال 2002 ریاست انجمن دوستی تاجیکستان و ایران را نیز برعهده گرفتند و بدون تردید نقش ممتازی در تحیکم پیوندهای ناگسستنی ایران و تاجیکستان ایفا نمودند.
میرزا ملاحمد از دانشمندان مشهور تاجیک بود. مجموعه‌های وی شامل حدود 200 مقاله، نیز 12 تک نگاری مربوط به ایران شناسی است. از این بین بیش از 30 اثر و مقاله از وی در ایران منتشر شده است.
مرحوم میرزا ملا احمد در تاریخ 20 فوریه 1948 در روستای دَردَر، واقع در ناحیه عینی ( قبلا فلغر نامیده می شده ) واقع در استان سغد تاجیکستان به دنیا آمده و سال 1969 میلادی دوره دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه ملی این کشور را به پایان رسانده و وارد آکادمی علوم تاجیکستان شدو مدتی معاونت مدیر کل آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان را برعهده داشت (رایزنی فرهنگی ج.ا. ایران ، آشنایی با تعدادی از مشاهیر فرهنگی تاجیک، 1390،ص96).
وی فعالیت علمی خود را در پژوهشگاه شرق‏ شناسی آکادمی مذکور شروع و سال‌‏ها به عنوان سرپرست شعبه ادبیات ایران و افغانستان کار کرد.
سپس سرپرستی شعبه ایران‏ شناسی و هندشناسی و معاونت علمی ریاست پژوهشگاه مزبور را به عهده گرفت و بعد از منحل شدن پژوهشگاه در 1993 در پژوهشگاه زبان و ادبیات رودکی آکادمی علوم تاجیکستان انجام وظیفه کرد.
وی از سال 2000 تا 2004 ریاست شعبه علمی این پژوهشگاه و از سال 2005 به عنوان معاون دبیر ارشد علمی آکادمی علوم تاجیکستان فعالیت می‌کرد. ( https://www.farsnews.ir/news/14011105000456)

میرزا ملا احمداف محقق، ایران‌شناس و رودکی‌شناس سرشناس تاجیک در آرامستان «سر آسیا» در شهر دوشنبه به خاک سپرده شد.
به گزارش وب‌سایت تاجیکی جهان‌نما، میرزا ملا احمداف در سال ۱۹۶۹ از بخش خاورشناسی دانشگاه ملی تاجیکستان فارغ‌التحصیل شد و تا سال ۱۹۹۹ در انستیتوی زبان و ادبیات و خاورشناسی و میراث خطی ابوعبدالله رودکی در فرهنگستان علوم تاجیکستان، در زمینه‌های ایران‌شناسی، هندشناسی و تاریخ ادبیات کار می‌کرد.
ملا احمداف در بیش از ۲۰ سال اخیر در آکادمی‌ علوم تاجیکستان مسوول بخش علم و سازمان‌دهی و معاون دبیر ارشد علمی این آکادمی بود.
از این ادیب برجسته فارسی‌زبان بیش از ۳۰ کتاب درباره شاعران و نویسندگان معاصر و قدیم پارسی‌زبان است؛ البته احمداف در پژوهش و بررسی آثار رودکی تخصص داشت. با این حال او درباره دیگر شاعران پارسی‌زبان مثل خیام، فردوسی، ناصر خسرو، مولوی، لاهوتی، فرخی سیستانی، فروغی بسطامی، قاآنی شیرازی و شهریار هم کتاب نوشته و تحقیق کرده است.
از سوی دیگر او با کتاب‌های یاد یار مهربان (تهران، ۱۳۸۰) ، خوبان پارسی‌گوی (تهران، ۱۳۸۲)، اندرزهای رودکی (تهران، ۱۳۸۷) و صدای آسیا (۱۳۹۱)، خواننده‌ ایرانی را هم با آثار شاعران معروف تاجیک آشنا کرد.میرزا ملا احمداف یکی از مؤلفان ‌«تاریخ ادبیات ایران در قرن‌های ۱۹ و ۲۰» (مسکو، ۱۹۹۹) بود و آثارش در مسکو، تهران، واشنگتن، باکو، مشهد، کراچی، کابل و تاشکند به طبع رسیده‌اند
او عضو هیات تحریریه مجله «رودکی» (تهران)، فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشنامه تاریخ و مجله مؤسسه فرهنگی اکو (تهران) بود و مقاله‌های بسیاری در نشریه‌های معتبر ادبی و پژوهشی ایران منتشر کرده است. (https://www.etemadonline.com) ملااحمدعضو هیئت تحریریه و شورای علمیِ نامه پژوهشگاه، فصلنامه پژوهشهای ایران شناسی بود که از طرف پژوهشگاه فرهنگ فارسی – تاجیکی در تاجیکستان و ایران منتشر می شد.
میرزا ملا احمداف در پژوهش و بررسی آثار رودکی که در تاجیکستان او را «سردفتر ادبیات فارس و تاجیک» می‌نامند تخصص داشت. (منبع: ايسنا) برخی از آثار و رساله های دیگر او عبارتند از : فرخی سیستانی (1978)، نشاط و مجمر(1983) ، اشعار غنایی ادیب المعالی امیری(1985)، قاآنی شیرازی (1992) (رایزنی فرهنگی ج.ا. ایران ، آشنایی با تعدادی از مشاهیر فرهنگی تاجیک، 1390، ص96).

ویکی پدیا استاد میرزا ملااحمد را به اجمال این گونه معرفی کرده است : " میرزا ملااحمد

میرزا ملااحمد (ملا احمداف )(۲۰ فوریه ۱۹۴۸–۲۵ ژانویه ۲۰۲۳) پژوهشگر تاجیک بود. ملااحمد از اعضای آکادمی علوم و اتحادیه نویسندگان تاجیکستان بود و مدتی ریاست انجمن دوستی تاجیکستان و ایران را بر عهده داشت.
آثاریاد یار مهربان (تهران، ۲۰۰۱)خوبان پارسی گوی (تهران، ۲۰۰۳)اندرزهای رودکی (تهران، ۲۰۰۸)صدای آسیا (۲۰۱۱)تاریخ ادبیات ایران در قرن های ۱۹ و ۲۰ (مسکو، ۱۹۹۹)بزرگداشت انسان نیک در اشعار رودکی (ایران، 1378)بیا تا جهان را به بد نسپریم (تهران ، 1388)".

پروفسور ملااحمد در خانواده ای اهل علم و فضل متولد شده و تربیت یافته بود. او فرزند احمد میرامین زاده مشهور به ملااحمد یا "ایشان مفتی" بود. نام فامیلی ملااحمدوف (به معنای : احمد زاده) هم به همین اعتبار برای اش انتخاب شده بود. وی در مقدمه ای به نام "چند نکته در باره شاعر عهدی(محوی) و آثار او" بر کتاب کوهکنی از کارستان دل (گلچینی از آثار عهدی(محوی) پدر را معرفی کرده است : احمد میرامین زاده سال 1879 در روستای پدراخِ مسچا واقع در استان خجند تاجیکستان چشم به جهان گشود . در هفت سالگی پدر از دست داد. در 16 سالگی به تاشکند – محله موی مبارک – هجرت کرد و در خاندان سیدمحمد دانشمند پارسا خدمت پیشه کرد. شوق شعر و سخن او را از تاشکند به سمرقند و بخارا کشاند. ابتدا به مدت هفت سال در مدرسه سمرقند دانش های زمان را آموخت و آنگاه از سال 1899 به بخارا رفت و در مدرسه های مشهور میرعرب و کوکَلتاش ادامه تحصیل داد. دوستی با شخصیت های مشهوری چون صدرالدین عینی و طغرل احراری در پیشرفت استعداد شعری او که عهدی / محوی تخلص می کرد تاثیر زیادی داشت . پس از "ختم دانشگاه و کودتای ننگین دشمنان دین و ملت در بخارا" روزگار پرآشوبی گذراند. پس از بیست سال تحصیل و بازگشت به زادگاه خویش ، قاضی القضات زرافشان می شود . نام "ایشان مفتیِ" او از این منصب است. اما میر مسچا او را از کار می گیرد و حتی او را در روستای پستِ غو مدتی زندان می کند. با روی کار آمدن استالین در دهه سی میلادی ، روزگار بر علمای روشنفکری چون او سخت تر می شود . در سالهای 1932 و 1933 دو بار به زندان و حبس گرفتار می شود و از آن پس از آزادیهای بسیاری محروم می گردد تا آنکه سال 1955 در زادگاهش جهان فانی را بدرود می گوید (ر. ک. میرزا شکورزاده ، کوهکنی از کارستان دل ، تهران ، الهدی ، 1379، صص3-7).