واکاوی یک باور : همه با من بدند

واکاوی یک باور : همه با من بدند

خیلی از ما مردم ممکن است این حس یا توهم را تجربه کرده باشیم که فکر کنیم هیچ کسی ما را دوست ندارد. همه می خواهند من شکست بخورم. همه با من بدند. و از این قبیل.فکر می کنیم مردم کار و زندگی شان را ول کرده اند و صبح و شب دارند برای زمین خوردن ما نقشه می کشند. هیچ وقت فکر نمی کنیم واقعا ما به دشمنی حتی یک نفر می ارزیم ؟ که حالا تصور می کنیم نصف شهر یا دست کم نصف فامیل با ما ضدیت دارند. این حالت ولو قدری اتو کشیده یا تئوریزه شده ممکن است حتی بین درس خوانده ها و منصب دارها و سیاسیون هم پیش بیاید. سر و ته دفتر و دستک ممکن است پنج نفر یا هفت نفر – یعنی عدد فرد - باشند که وقتی می خواهند رای بگیرند سر دوراهی نمانند. چون اگر زوج باشند می مانند . ممکن است نصف - نصف این وری - آن وری بشوند. اما فرد که باشند بالاخره یا سه به دو یا چهار به سه یا پنج به چهار یک موضوع یا رد می شود یا قبول. با این حال و روز تصور می کنند نه تنها مردم کره زمین که حتی ساکنان کره مریخ هم برایشان از رو بسته اند.

اگر چنین حسی پیش بیاید و تکرار و استمرار پیدا کند اسمش می شود توطئه انگاری و توهم توطئه . همه دشمن من اند . یا همه دشمن ما و حزبی هستند که بیشتر از عدد فرد انگشتان دو دست عضو نداریم. بگذریم . بهتر است نوشته در حوزه اجتماعیات و معرفت و از این قبیل دور بزند. جالب است. خداوند در کلام خود قرآن مجید افرادی با این مشخصات را که فکر می کنند همه با آنها دشمن اند ، در جمع مسلمانها دشمن خوانده است. در آیه چهارم از سوره شصت و سوم قرآن یعنی سوره منافقین آنها چنین تشبیه و توصیف شده اند : گویی تخته چوب هایی ]خشک و بی روح[ اند که به دیوار تکیه دارند و هر فریادی را بر ضد خود می انگارند . آنها دشمن اند . از آنها حذر کن. خدا بکشدشان . تاکی از حق روی بر می تابند ؟ (قرآن مجید ، ترجمه حدادعادل : 554)1. به نظر علامه طباطبایی ( تفسیر المیزان ، 1363، ج19: 566)2 آیه شریفه ی یحسبون کل صیحه علیهم ، " مذمت دیگری است از ایشان ]که هم منافق اند و هم متوهم توطئه[ . می فرماید منافقین از آنجا که در ضمیر خود کفر پنهان دارند و آن را از مومنین پوشیده می دارند ، عمری را با ترس و دلهره و وحشت به سر می برند ، مبادا پته شان روی آب افتد و مردم به باطن شان پی ببرند . به همین جهت هر صیحه که می شنوند خیال می کنند علیه ایشان است و مقصودِ صاحب صیحه ایشان است ".

گفته شده که بر روشهای عهد قجریِ تحلیل چنین حدس و گمانی می رود . مظفرالدین شاه بیش از سیزده هزار نفر از مردم تهران را که در جریان انقلاب مشروطه در سفارت انگلستان بست نشستند مشتی خائن خواند که از ناحیه انگلیس اجیر شده اند . محمد رضا شاه نیز قیام 15 خرداد را توطئه ای از جانب رژیم جمال عبدالناصر در مصر می دانست (زیباکلام ، 1395: 52و53)3 .

منابع و پی نوشت ها

1. قرآن مجید ، ترجمه غلامعلی حداد عادل.
2. طباطبایی ، سیدمحمد حسین ، تفسیرالمیزان ، 20 مجلد ، ج 19، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، تهران ، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی ، پاییز1363.
3. زیباکلام ، صادق ، ما چگونه ما شدیم ، چ 27، تهران ، روزنه ، 1395.