ادب صنعتی

پس از مشروطه و کابینه های جوانمرگ عمر کوتاه و شاید به طور متوسط سه ماهه دولتهای متزلزل پس از مشروطه علل مختلفی داشته که بعضا طبیعی و بعضا تصنعی بوده اند. پس از انقلاب مشروطه کابینه هایی که روی کار آمدند به علل مختلف با مشکلات عدیده ای مواجه بودند ؛ به گونه ای که در طول 14 سال 51 کابینه و هر سه ماه یک کابینه ، میانگین تغییرات طی این دوره بوده که وضعیت خوبی را در دولتهای اوایل مشروطیت بیان نمی کند . علل داخلی و خارجی گوناگونی در این بحران ها سهیم بودند ("واکاوی ریشه های بحران در کابینه های ایران" ، ص197) . وثوق الدوله که یکی از نخست وزیرهای توانا و سیاس عهد قاجار شناخه می شد ، در دوره احمدشاه بزودی دریافت که نمی تواند از عهده بحران های پی در پی برآید و تقاضای موافقت با استعفا کرد و در عین حال مجبور شد تاآمدن شاه از فرنگ و اقامت طولانی در اروپا بر سر کار بماند ؛ ژوئن 1920 / خرداد 1299: احمد شاه مورد استقبال قرار گرفت . اما در لحظه ای که پا به درون کاخ گلستان گذاشت ، تظاهرات آشکارا رنگ ضد انگلیسی به خود گرفت . شاه حقیقت قضیه را دریافت و کمتر از 48 ساعت بعد وثوق الدوله برکنار شد (زمینه چینی های انگلیس ، ص48) . شعارها نشان می داد تظاهر کنندگان انگلستان را از مقصرهای شاخص اوضاع می دانند . بخشی از برنامه خروج تدریجی انگلیسی ها از کشور در پایان جنگ جهانی اول در همان روزها رخ داد (ر. ک: همان ، ص48و49) . وثوق الدوله که رفت ، نوبت به مشیرالدوله رسید . حسن پیرنیا مشهور به حسن مشیرالدوله (1251-1314ش.) با حکم 27 ژوئن 1920 احمدشاه نخست وزیر شد. این البته یکی از دوره های نخست وزیری چهره ای بود که دارای تمایلات ملی شناخته می شد . مرد بلند قامت میدان سیاست ، درستکار و بیغرض دانسته می شد ، بر, ...ادامه مطلب

خلیل شعبانیدانشجوي دکتري رشته انسان شناسی آکادمی علوم جمهوري تاجیکستان[email protected]جهانی شدن وچالشهاي فرهنگی اقوام در جمهوري تاجیکستان (مورد مطالعه قوم ترکمن)همایش زیرساخت های فکری و فرهنگی تمدن اسلامی – ایرانی با رویکرد آسیای میانه (تاجیکستان ، دوشنبه ، 16 آذر1393)چکیده توجه به خرده فرهنگهاي یک کشور یا منطقه اعم از فرهنگها ي قبیله اي ،مذهبی ومنطقه اي در جامعه شناسی و انسان شناسی از اهمیت ویژه اي برخوردار است1 . تاجیکستان مجموعه اي است زیبا از گروه هاي نژادي مختلف که هر یک داراي زبان و آداب رسوم خاص خود است در ابن تحقیق پس از جمع آوري اطلاعات وآمار مرتبط و تدوین وارزیابی آنها به بررسی وشناسایی تغییرات فرهنگ اقوام ترکمن و چگونگی استقرار و پراکندگی این قوم در سطح تاجیکستان، نقش و رابطه تاثیر و تاثر این فرهنگ با ساختار فرهنگی و اجتماعی منطقه پرداخته شده است. تلاش عمده در این پژوهش بخش بندي علمی و شرح تغییرات وعوامل موثردر فرهنگ قوم ترکمن بوده است.بدیهی است در اجراي این پروژه از روشهای مختلف تحقیق مانند روش میدانی ، اسنادي ، مشاهده و مصاحبه و تکنیکها و ابزارها ، و فن آوري روز استفاده شده است . مطالعه عمیق این پژوهش مقولات اجتماعی وفرهنگی چون تکنولوژي یا فرهنگ مادي و پویش اقتصادي، مؤسسات اجتماعی، زندگی زناشویی، نهاد دین، دولت، هنر، جادو، تواناییها، تنوع رفتار و شکل پذیري طبع انسانی را در برمی گیرد وهمچنین بررسی وشناسایی تغییرات فرهنگی در سطوح مختلف جامعه روستایی وشهري،الگوها و شیوه هاي زندگی در زمینه هاي مختلف فرهنگی در بین ترکمنهاي تاجیکستان جهت کمک به برنامه ریزان و دست اندرکاران از جمله دستاوردهاي این پژوهش است واژگان کلیدي : فرهنگ ،جهانی شدن ،مدرنیته ، توسعه ، قوم.م, ...ادامه مطلب

جمیله سادات الحسینی دانشگاه ملی تاجیکستان ، دوره دکتری رشته تجارت بین المللجاده ابریشم راهی برای تبادلات اقتصادی و فرهنگی وهنری در آسیای مرکزیهمایش زیرساخت های فکری و فرهنگی تمدن اسلامی – ایرانی با رویکرد آسیای میانه (تاجیکستان ، دوشنبه ، 16 آذر1393)مقدمهوقتی کاروانها مسیرها و راههای پر پیچ و خم را از میان کوهها و دشتها طی می کردند تا دستمایه هایشان ، هنرشان و صنعتشان را به نمایش گذاشته ، با دیگران مبادله یا پیشکش کنند ، و با اسبان ، شتران وحیواناتشان با کوله باری از ابریشم و یشم... در کوچه ها و بازارها در جستجوی سر پناهی برای خفتن در گوشه ی کاروانسرایی و همنشینی با مردمانی از ولایات دیگر می گشتند و آداب و رسوم و فرهنگ و دانش شان آنها را با مردمانی با زبان ها و گویشهای متفاوت پیوند می داد ، نمی دانستند در دور زمانی اثرات باقی مانده از قدمهایشان راهی خواهد شد که امتداد پیوسته اش از شرق تا غرب جاده ابریشم نام خواهد گرفت . حال که توجه مجامع بین المللی مانند یونسکو به این راه کهن جلب گردیده است ، می توان با راهکارهای ویژه در رابطه با ارتباطات اقتصادی فرهنگی و جلب توریسم ، توسط مجامع بین المللی به احیای این راه کهن پرداخت تا در پیشبرد اقتصاد منطقه موثر واقع گردد.کلیدواژه ها: جاده ابریشم ، مبادلات اقتصادی ، مبادلات فرهنگی ، مبادلات هنری ، آسیای مرکزی . زمینه ها و پیشینه تاریخینام جاده ابریشم را اولین بار فردیناند فون ریشتهوفن(1833-1905) جغرافیدان آلمانی، در میانه قرن نوزدهم بکار برد (فرانک وبراونستون، ص 12،333: درژو بوهرر،ص6) . این نام گذاری به علت تجارت ابریشم به عنوان سبک ترین وگرانبهاترین و معروفترین کالایی بوده که طی دهها قرن از طریق این جاده از چین به غرب می رفته است, ...ادامه مطلب

عزیز نوکنده1ﻭﻅﺎﻳﻒ ﺩﺍﺩﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎﺟﻴﮑﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﮐﻴﻔﺮﯼ همایش زیرساخت های فکری و فرهنگی تمدن اسلامی – ایرانی با رویکرد آسیای میانه (تاجیکستان ، دوشنبه ، 16 آذر1393)ﭼﮑﻴﺪﻩ : ﺑﺎ ﻭﻗﻮﻉ ﺟﺮﻡ ٬ ﻧﻈﻢ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ. ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺘﻀﺮﺭ ﺍﺯ ﺍﺧﻼﻝ ﻧﻈﻢ ﻋﻤﻮﻣﻲ ٬ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻭ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﻘﺾ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻛﻴﻔﺮﻱ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎﻳﯽ ﻛﻪ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﺍﻳﻦ ﺣﻖ ٬ ﺍﺯ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﻴﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ٬ ﺩﺍﺩﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻭﻛﻴﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮﻱ ﺍﻳﻦ ﺣﻖ ﻭﺭﻭﺩ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺩﺍﺩﺳﺘﺎﻥ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮﻕ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭﺁﺭﺍﻣﺶ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ، ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺗﻀﻴﻴﻊ ﺣﻘﻮﻕ ﻭﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ، ﺑﺰﻫﻜﺎﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ. ﻣﺮﺍﻗﺒﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺑﻪ ﻃﺮﺯ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﮔﻴﺮﺩ. ﺑﺮ ﻛﺎﺭ ﻣﻔﺘﺶ ( ﺑﺎﺯﭘﺮﺱ) ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﺍﺳﺎﺳﺎﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﻴﻔﺮﻱ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺩﺍﺩﺳﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺎﺟﻴﮑﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺗﺎ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﻣﺸﺘﺮﮐﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭ ﺩﻳﻨﯽ ﺯﻳﺎﺩﯼ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺩﺍﺭﻳﻢ .ﺁﮔﺎﻫﯽ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ نشان می دهدکه ﺗﻘﺮﻳبا ﻧﻈﺎﻡ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪو این ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﺕ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﯼ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺎ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺩﺍﺩﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻛﻴﻔﺮﻱ ﺭﺍ ﻃﺒﻖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫﻴﻢ. ﻛﻠﻴﺪ ﻭﺍﮊﻩ ها : ﭘﺮﺍﻛﻮﺭﺍﺭ ( ﺩﺍﺩﺳﺘﺎﻥ)، ﺗﻌﻘﻴﺐ ، ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻛﻴﻔﺮﻱ ، ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺗﻌﻘﻴﺐ، ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺗﻌﻘﻴﺐ، ﻣﻔﺘﺶ( ﺑﺎﺯﭘﺮﺱ)، ﻓﻜﺮﻋﻴﺐ ﺩﺍﺭ ﻛﻨﻲ ( ﻛﻴﻔﺮﺧﻮﺍﺳﺖ) .مقدمه : ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺮﻭﭘﺎﺷﯽ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮﺭﻭﯼ ٬ ﺟﻤﻬﻮﺭﯼ ﺧﻮﺩ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺗﺎﺟﻴﮑﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺩﺭ ۹ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎﻝ ۱۹۹۱ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﻋﻼﻡ ﻣﻮﺟﻮﺩﻳﺖ ﮐﺮﺩ . ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﺍ, ...ادامه مطلب

پس از رفتن محمدعلی شاهبا برکناری محمدعلی شاه از قدرت ، فرض این بود که مجلس و به تبعِ آن مردم قدرت بیشتری پیدا می کنند و آنچه شعار و مطلوب سالهای مبارزه آنان بوده است در رفتار نمایندگان بارز می شود ؛ چنان که در مجلس اول شورای ملی ، یعنی از 14 مهر 1285 تا 2 تیر 1287، نمایندگان مبتنی بر حس استقلال طلبی و با توجه به سلطه طلبی کشورهایی چون انگلیس و روسیه ، با دریافت وام از این دو کشور مخالفت کردند . اما در مجلس دوم که از 24 آبان 1288 تا 3 دی 1290 دایر بود ، چون عوامل وابسته بیشتری به مجلس راه یافته بودند ، مجلس به دولت اجازه داد که وامی به مبلغ 1250000پوند را از انگلستان دریافت کند . در مجلس دوم ، نزدیکان محمد علی شاه و هم دستان او که در به توپ بستن مجلس نقش داشتند ، عنوان نمایندگی مجلس را یدک می کشیدند ( انقلاب مشروطه ، ص 88) . از مشخصات این دوره ضعف دولت و آنارشیسم است ، در حدی که مجلس به تعطیلی کشیده می شود و این زمینه بهره برداری انگلیس است . اسماً احمد ، شاه است و رسماً ناصر الملک ، نایب السلطنه درس خوانده ی انگلیس، امور را اداره می کند . در 3 محرم 1330 ق. / 24 دسامبر 1911م. ابوالقاسم خان ناصر الملک مجلس را بست ، هر چند که دوره ی آن عملا هم رو به اتمام بود . بسیاری از نمایندگان تبعید و روزنامه ها توقیف شدند و مجلس دیگر تا حدود سه سال مجدداً تشکیل نشد . طی این دوره ی وقفه ، نفوذ روس و انگلیس بر دولت بسیار چشمگیر شده بود ( "احزاب سیاسی دوران مشروطیت" ، ص136) . سال 1290ش. ، در همان سالی که آشوب و آنارشیسم ، در ایرانِ پس از استبداد و دست یافته به فرمان مشروطیت گسترش می یابد و مجلس به تعطیلی کشیده می شود ، روسیه تلاش خود برای بازگرداندن محمدعلی میرزا به قدرت را آغاز می کند. یک ک, ...ادامه مطلب

از نظریه و نظر تا میدان عملدوران ناصرالدین شاه عصر تحولات جهانی و کشمکش میان سنت و مدرنیته بود. شاه خود نیز مشتاق تمدن جدید غربی بود. اما یکی از اصلی‌ترین موانع، کاهش اقتدار شاه در صورت اصلاحات بود. مع الوصف برخی محققان دوران ناصرالدین شاه را دوره گذر از سنت به مدرنیته دانسته‌اند. اطرافیان ناصرالدین را نیز دو گروه تجددگرا و سنت‌گرا تشکیل داده بود. تجددطلبان همه صریحا یا ضمنا برتری غرب را جز در حیطه دین می‌پذیرفتند. این امر، موضعی دفاعی در پی داشت که بر برتری معنوی مسلمانان تأکید می‌کرد. آنان اسلام را به منزله هویتی اجتماعی در برابر ایدئولوژی‌های غربی قرار می‌دادند. در دوره ناصرالدین شاه چهار مدرسه ساخته شد: دارالفنون و نظام ناصری در تهران، ظل السلطان در اصفهان و یک مدرسه در تبریز. ضرابخانه و اداره پست و تلگراف نیز تأسیس گردید. در این دوران، قوانین قضائی جدیدی وضع شد که براساس آن، دستگاه‌های اجرایی حق دخالت در نظام قضاء را نداشتند. ناصرالدین شاه به تقلید از کشورهای اروپایی درصدد برآمد تا کابینه‌ای تشکیل دهد. شاه در دوره‌ای، شورایی از وزیران را تشکیل داد که همواره شکل و تعداد آن‌ها را تغییر می‌داد. البته پس از گذشت چند سال و عدم کارایی، شاه مجدداً به سنت انتصاب صدراعظم روی آورد. در دوران او، کتابخانه سلطنتی اوج شکوفایی را تجربه کرد. در کنار این‌ها، شاه تلاش کرد نوع پوشش همسران خود را نیز تغییر دهد ؛ تغییری که با گذشت زمان به زنان دیگر نیز سرایت کرد. برخی محققان معتقدند موج اصلاحاتی که در دوران ناصرالدین شاه واقع شد سبب شکل‌گیری بنیان‌های انقلاب مشروطه گردید. (ویکی شیعه) . با این حال عصر او که سال 1275ش. با گلوله میرزا رضا کرمانی از پا در آمد ، عملا میانه ای با مشروطیت پی, ...ادامه مطلب

انگلستان کشوری شناخته می شود که تا دیرزمانی به مدد سیاست و قدرت و برخورداری از منابع مادی و مالی و انسانیِ ملتها به سیطره بر سرزمینی دست یافته که آفتاب در آن غروب نمی کرده است . هنوز هم این کشور در چرخه روابط بین الملل و موازنه و منازعه قدرت میان قدرتها یا دولتهای جهان کشوری مهم و اثر گذار به شمار می آید . ایران دراین چرخه ، کشوری بوده و هست که به ملاحظه ویژگی های درونی از قبیل ثروت های طبیعی و ویژگی های بیرونی از قبیل مختصات منطقه ای ، جهانی و ژئوپلیتیک ، توانسته و می تواند مطمح نظر قدرت های جهانی از جمله انگلستان باشد . در این بین ، این واقعیتی است که انگلستان پیشقراول انقلاب صنعتی در جهان بوده و از سویی ایرانِ متکی بر پیشینه فرهنگی و تمدنی خود همواره از ظرفیت اثرگذاری بر معادلات جهانی برخورداری داشته است . طبیعی است که انگلستانِ مبتلا به نگاه استعماری همواره ایران را در منظر توجه ویزه خود نگاه می داشته تا بتواند از مزیت های استراتژیک قطعه ای از جهان به نام ایران در پیشبرد طرح ها و برنامه های خود استفاده کند. هم این ملاحظات بوده است که باعث شده تا نقش انگلستان در تاریخ معاصر ایران خاصه در محدوده زمانی مشروطه تا سوم اسفند بارز باشد . این در حالی است که انگلستان و هر قدرت دیگری که معطوف به امیال خود پای تصرف به هر کشور از جمله ایران می گذارد ، برنامه های خود را با طرح و دسیسه به موازات قدرت نمایی و اعمال قدرت پیش برده و در عین حال در تصویری که از خود ارائه می کند ، دستکش مخمل دیده می شود و نه مشت آهنین . انگلستان وانمود می کرده است که در ایران به دنبال عمران و آبادانی است ، حال آنکه هدف اصلی این کشور استعمار و استثمار بوده است . مشروطه منزل آغازین این بحث است ، در کشوری که تا, ...ادامه مطلب

آزادیخواهان غربگرا‌ به‌ اعدام او بسنده نکرده، با‌ توهین‌ به‌ جنازه و لگد زدن‌ به‌ آن ، نفرت خود را‌ از‌ شـیخ، ابـراز داشتند. بعد از آن یاران شیخ جنازه را با سختی در خانه‌ای‌ دفن‌ کردند و بعد از دو ماه جنازه‌ را‌ به اتاق‌ کوچکی‌ در‌ منزل شیخ بردند. کم‌ کم مردم مـتوجه جـریان شده، از پشت دیوارخانه فاتحه مـی‌خواندند و مـی‌رفتند . صدای بدخواهان بلند‌ شد‌ که شما امامزاده درست کرده‌اید؟ هجده ماه‌ که‌ از‌ شهادت‌ شیخ‌ گذشت بعضی به‌ خیال‌ افتادند تا قبر را شکافته جنازه را بردارند و دور شـهر بـگردانند ولی ماجرایی باعث جلوگیری از‌ ایـن‌ عـمل‌ شد. مرحوم حاج میرزا عبدالله‌ سبوحی‌ واعظ‌ می‌گوید‌:«در‌ یک‌ روز زمستانی همسر شیخ مرا خواست. به خدمتش رسیدم. دیدم خانم زار زار گریه می‌کند. گفتم خانم چه شده؟ گفت دیشب مرحوم آقـا را خـواب دیدم که خیلی‌ خوش و خندان بود ولی در همان عالم خواب گریه می‌کردم. آقا به من گفت گریه نکن همان بلاهایی را که سر سیدالشهداء آوردند سر من هم آوردند. اینها می‌خواهند نـعش‌ مـرا‌ در بیاورند، تـا در نیاورده‌اند زود نعشم را به قم بفرست. و من شما را خواسته‌ام تا نعش را هرچه زودتر از این شهر بیرون ببرید.» جنازه را از قـبر‌ بیرون‌ آورده به قم بردند و از ترس اینکه مبادا جنازه شناخته شده، سـر وصـدا بـلند شود، این گونه نوشتند که زنی از خاندان شیخ فوت‌ کرده‌ و می‌خواهیم در مقبره دفنش کنیم‌ و جنازه‌ را در صحن مطهر(صـحن ‌ ‌بـزرگ یا ایوان آیینه) دفن نمودند و جنازه پس از هجده ماه- با اینکه دو تابستان از آن گذشته بـود‌- سـالم‌ بـود و بوی تعفن نمی‌داد‌. معروف‌ است که شیخ در زمان حیات خود روزی به سید موسی متولی - با اشاره به موضع قبر خود- می گوید : «این زمین نکره روزی معرفه خواهد شد., ...ادامه مطلب

محمد حسن صنعتیکارشناس فرهنگی و رسانه ای402 articlesOctober 17, 2023(بخشی از کتاب در دست نگارش : جنگ و یاد جنگ) از آن روزها یک نسخه دوبرگی وصیت نامه دانشجو و پاسدار شهید حسین رحیمی را به یادگار نگه داشته ام. عمده چنین منشوراتی توسط استنسیل آماده و تکثیر می شد. حسین رحیمی (تولد 1343 اسفراین– شهادت 1364 فاو) از همکلاسی ها و در محله ترک آباد گنبد از هم محلی ها بود. بیشتر با (شهید) توحید جزایری (تولد 1345 گنبد – شهادت 1364اروندرود) راه می رفت . بنده حسین رحیمی اعزامی از گنبد جایی از وصیت نامه اش از راه شهدا می گوید : راهی که خیلی از یاران ، وحدانیها ، عادل جنگی ها و خلیل بابایی ها رفتند . از بررسی اسناد منتشر شده در فضای مجازی که حتی در آنها اسنادی متعارف و معمولی هم مشاهده می شود چنین می فهمم که دستگاه های ذیربط دسترسی به وصیت نامه شهید نداشته اند. بنا بر این متن کامل وصیت نامه را که همان وقتها توسط امور تربیتی اداره آموزش و پرورش توزیع شده ، (شاید برای نخستین بار) عینا منتشر می کنم :بسم الله الرحمن الرحیمرب اشرح لی صدری و بسرلی امری و احلل عقده من لسانی و یفقهو قولیاللهم اجعلنا من جندک فان جندک هم الغالبوناللهم اجعلنا من حزبک فان حزبک هم المفلحوناللهم اجعلنا من اولیائک فان اولیائک لاخوف علیهم و لاهم یحزنونخدایا به تو پناه می برم از نفسی که از دنیا سیری ندارد و از قلبی که خاشع نباشد و از علمی که نفع نبخشد و از نمازی که بالا نرود و از دعایی که به اجابت نرسد .بنام خدا ، بنده حسین رحیمی اعزامی از گنبد .بعد از پیام امام مبنی بر اینکه جوانان بروند به جبهه و جنگ را هر چه سریعتر به پیروزی برسانند بنده بعنوان عضو کوچکی از امت حزب ا... خود را مکلف دانستم که به جبهه بروم ، و از آنجائی که, ...ادامه مطلب

ضرورت تحرک در دیپلماسی بیش از گذشته دکتر محمد حسن صنعتیکارشناس مسائل منطقهدر گفت و گو با پایگاه اینترنتی مرکز بین المللی مطالعات صلحسوال : به نظر می رسد نقشه تحریم از سمت جبهه ضد ایرانی غرب به محوریت امریکا با جدیت تعقیب می شود . فکر می کنید آینده این ماجرا و مخاصمه ایران با جبهه استکبار چه روندی خواهد یافت؟ شما به حکم آشنایی با مسائل بین الملل بهتر می دانید که از ابتدا برای ما شکل گیری چنین روندی در صورت پافشاری بر حقوقمان در عرصه بین الملل قابل پیش بینی بوده است. به هر حال چه سرمداران این حرکت و چه کشورهایی که در منطقه یا فراتر از آن تصریحا و تلویحا با وارد آوردن فشار بر ایران همراهی کرده اند منافعی داشته اند که در نقاطی از جمله جلوگیری از پیشرفت و توان افزایی ایران اشتراک منافع پیدا می کرده اند. کشورهایی که با روند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی همراهی نشان داده اند عملا اعتراف کرده اند که اقبال مشترک به جبهه زورگویی و ممانعت از استقلال کشورها دارند . البته دنیای امروز دنیای ارتباطات است. ما گرچه به لحاظ همین مضایق قدری در فشار قرار گرفته ایم ، همه می دانند که در بعضی مولفه های مستقیم و غیر مستقیم قدرت سرعتی چشمگیر پیدا کرده ایم. نکته ای که سردمداران این جبهه را نگران کرده این است که ایران در دهه های گذشته نیز هیچ گاه از دستور کار جبهه استکبار برای ایجاد فشار خارج نبوده . اما گویی به رغم مضایق به نقشه راهی دست یافته که با نگاه به آن توانسته از ظرفیت خود و دوستان پیدا و پنهان در جهت توانمندتر شدن استفاده کند. با این حال نمی توان کتمان کرد که در کارزار نسبتا سنگین ایجاد شده ما بیش از گذشته به تحرک در دیپلماسی منطقه ای و جهانی نیازمندیم. جز این اگر باشد حتی بعضی از همسایگ, ...ادامه مطلب

ملاحظاتی در واژه گزینی و ترکیب سازی در زبان فارسی محمد حسن صنعتیدر بین نهادهای مختلف علمی ، آموزشی و پژوهشی کشور که با مقوله زبان سر و کار دارند و رسما متکفل وظایفی هستند ، گرچه دستگاه های مختلف فرهنگی ، رسانه ای و تبلیغی هم ممکن است اعمال مدخلیت نمایند ، فرهنگستان زبان و ادب فارسی دستگاهی است که رسما محق و موظف است که برای زنده و پویا نگه داشتن زبان فارسی در قالب کمیته های تخصصی واژه گزینی به امر مهم وضع واژه های نو برای مفاهیم اقدام نماید. در این یادداشت البته قصد نگارنده معرفی فرهنگستان مزبور نیست. تنها برای توضیح امر ظریف واژه گزینی به طرح ملاحظاتی می پردازد. روشن است که در فرآیند واژه گزینی در کنار بررسی پیشنهادهای اعضای فرهنگستان و کمیته مرتبط آن ، از واژه های به کارر فته در متون پیشین نثر فارسی نیز نمونه هایی در دستور بررسی و احیانا قرار می گیرند. می توان گفت در این قبیل بررسی ها متونی مورد مطالعه و یادداشت برداری قرار می گیرند که در عین توجه و تاکید بر اصالت واژگانی و استفاده از واژه های اصالتا فارسی یا از دیرباز رایج در بین فارسی زبانان ، در قبال مفاهیم علمی و دقیق ، واژه های دقیق به کار برده باشند. در این بین قرن چهارم و پنجم در قرون فارسی نویسی از درخشندگی خاصی از حیث استفاده از واژه های زیبا و درست و ناب در نظم و نثر فارسی برخوردار است . این قرنی است که متون ارجمندی چون شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی و تاریخ بیهقی اثر خامه ابوالفضل بیهقی پدید آورده و گویی نیم نگاهی در آن به رعایت اعتدال در میانه واژه ها از حیث ریشه فارسی یا عربی داشتن واژه اما شناخته و بلکه دیرآشنا بودن آن در بیان و بنان ایرانیان هم مورد موافقت و مراعات بوده است. به نظر دکتر ذبیح الله صفا (1370، ج1, ...ادامه مطلب

گویش و نگارش ایرانی ؛ تکه – تصویرها از نخستین گام هامحمدحسن صنعتیبررسی های مربوط به زبان فارسی در ذیل بررسی های معطوف به زبان های ایرانی قرار می گیرد. در این باره ایرانیان و عمدتا غیر ایرانیان بررسی های مستند و مستدلی کرده اند که در خور توجه است1 . در مراجعه به این قبیل تحقیقات گاه ریشه کلمات نیز معلوم می گردد. مثلا معلوم می شود کلمه " آجُر" ریشه کلدانی دارد و در معنی لوح خشتی بوده و خودِ آجر در نگارش خط میخی کاربرد داشته است . چنانکه محمد تقی بهار مشهور به ملک الشعراء بهار در سبک شناسی (1370، ج1: 68)2 آورده ، خط میخی با قلمی نوک تیز ، چوبی یا فلزی بر روی پاره های گِل سخت شده کنده کاری گردیده و یا با همان قلم بر الواح سنگی و معدنی حکاکی می شده است . پارچه گِلی را برداشته ، با چنین قلمی بر روی آن خطوطی کنده و پارچه ها را خشکانیده و سپس پهلوی هم قرار می دادند و آن پارچه های گلی را به زبان کلدانی3 ، " آجُر" و آن خطوط را "دُپی" می نامیدند و از آن آجرها دو کتابخانه یکی در شوش و دیگری در تخت جمشید اخیرا 4 کشف گردیده است . خط میخی خطی شناخته شده که در نگارش زبانهایی از ایران کهن و سرزمینهای اطراف از جمله در نگارش پارسی باستان به کار می رفته است. در ایران قدیم ، خطوط گوناگونی چون خط دینیِ دین دفیریه ، ویش دبیریه ، کستج ، نیم کستج ، شاه دبیریه ، نامه دبیریه ، رازسهریه و راس سهریه نیز رایج بوده است (بهار ، همان : 77و78). در دوره رواج فارسی میانه یا به قولی پهلوی از خط پهلوی استفاده می شده است. گفته شده است که خط پهلوی ریشه در خط فینیقی و عبری دارد5 . نیز ، بنا به بعضی بررسی ها : زبان آرامی6 به دو لهجه منشعب گردیده است ؛ لهجه عراقی که آن را لهجه آرامی شرقی می نامند و لهجه سوریه و فلس, ...ادامه مطلب

گویش و نگارش عربی ؛ تکه – تصویرها از نخستین گام ها محمدحسن صنعتیگرچه ممکن است گزارشها از پیشینه کهن زبان و ادبیات و الفبای عربی روشن و کامل و دقیق نباشد ، به علت گره خوردگی تمام عیار زبان فارسی و عربی در طول تاریخ خاصه پس از اسلام آوردن ایرانیان لازم است نخستین گام ها به قدر میسور از نظر گذرانده شود. به نوشته جرجی زیدان ، عبدالملکِ مروان در تاریخ تمدن اسلام [و البته دقیقتر است که بگوییم در تاریخ ادبیات عرب] نام نیکی دارد ، چه که تا زمان او دفاتر اسلامی به خط و زبان مردمان محلی نوشته می شد . مثلا مصریها به قبطی و شامی ها به یونانی و عراقی ها به فارسی دفترهای دولتی را می نگاشتند و طبعا متصدیان دفاتر هم مردمان محلی یعنی مسیحیان شام و قبطیان مصر و ایرانیان عراق بودند . عبدالملک این رسم را برانداخت ، زبان عربی را زبان رسمی دولتی قرار داد و زبان عرب که زبان دین بود زبان دولت هم شد (زیدان ، 1372 : 66)1 . ایرانیان که به اسلام گرویدند ، زبان عربی را به گونه ای فارسی شده می گفتند و می نوشتند ؛ رفتاری که بنا به قرائنی ممکن است ناشی از حمیت آنان نسبت به زبان دیرینه و آبا و اجدادی باشد. علمای ایرانی عربی را به گونه ای ابداعی یا میانه ی فارسی و عربی نوشتند . نگارش عربی ای که از اولین عربی نگاری های ایرانیان حاصل شد در تلقی اعراب ، عُجمه یا غیر اصیل تلقی شد. می توان گفت هنوز هم عده ای از علمای ایرانی به همان زبان و ادبیات و الفبا تألیف می کنند ؛ آن گونه که علمای پیشین می نگاشتند ؛ از قبیل طبری - محمد بن جریر متوفای 310 ه. ق. – صاحب تاریخ و تفسیر کبیر و اصطخری صاحب صورالاقالیم یا مسالک و ممالک ، و محمد بن زکریای رازی – متوفای 313 و به قولی 323 ه. ق. – و حمزه بن حسن اصفهانی صاحب سنی ملوک الار, ...ادامه مطلب

هستند کسانی که می گویند خواندن تاریخ بیهقی لازم نیسترفته بودم برای حضور در طرح و برنامه رادیو. بعد از جلسه هم دنبال یکی دوکار دیگر در سازمان. تهیه کننده "پندپارسی" که 70 جلسه در آن تاریخ بیهقی خوانده بودم پیغام داد که اگر فرصت دارید چند دقیقه ببینم تان. و من که به علت فقدان فرصت برای ادامه بیهقی خوانی از قَبل ترجیح داده بودم با ایشان در این باره روبرو نشوم ، در رودربایستی رفتم . دست برقضا ایشان خبر داد از اینکه شورای طرح و برنامه در جلسه ای که مدتی پیش تشکیل داده ، مخالفت کرده است با ادامه بیهقی خوانی. بعضی از اعضا که البته بنا به اشاره تلویحی اش اعضای موثرتر جلسه بوده اند گفته اند خواندن تاریخ بیهقی ضرورت ندارد. و بعد افاضه فرموده اند که وقتی ما به رغم توضیحات کارشناس (یعنی بنده) نمی فهمیم این تاریخ چه می گوید ، چه ضرورتی دارد که تاریخ بیهقی بخوانیم ؟ ( آنها که با تاریخ بیهقی آشنایی اجمالی داشته باشند می دانند که متن تاریخ بیهقی سهل و ممتنع و شیرین و آسان فهم است ) . نیز فرموده اند به جای تاریخ بیهقی ، گلستان سعدی بخوانید یا کلیله و دمنه یا کلیات عبید زاکانی. و من گمان می کنم که این قبیل افراد نمی دانند که خواندن کلیله و دمنه خاصه در درک نمادها و اشاراتش چه بسا سوال برانگیز و بسیار سخت تر از تاریخ بیهقی است که گزارشی واقع گرا و غیر نمادین از رویدادهای تاریخی ایران قرن پنجم ارائه کرده است.از توضیح تهیه کننده محترم یاد روزهایی افتادم در سالهای 75 و 76 که بعضی بر سر شاهنامه خواندن و نخواندن بحث می کردند . استدلال مخالف ها این بود که وقتی مضجع شریف امام رضا(ع) در مشهد و خراسان هست ، هم حرمت این بارگاه ایجاب می کند که چنین داستانها و افسانه هایی ( ولو شاهنامه را نمونه بارزی از سب, ...ادامه مطلب

از صفحات نخست کتاب:این نوشته ها از اول قرار نبود چنین سر و شکلی داشته باشد. سال 1398 را در حالی شروع کرده بودیم که پس از سالهای طولانی کم بارشی در ایران ، خدا باران های پی در پی تفضل کرد ، آنقدر که در تقریبا تمام ایران سیل پشت سیل به راه افتاد و در حالی که همه جا را ویران می کرد مردم باران ندیده و بی آبی کشیده خوشحال بودند. دفتر یادداشتی شروع کردم به نام "جانمایی سال و ماه". می خواستم بگویم – گرچه آن بارندگی ها در سال بعد ادامه پیدا نکرد – انگار بهار و زمستان در طبیعت خدا دارد سر جای خودش قرار می گیرد، چون بهار فصل باریدن است و دارد می بارد. طبق معمول ، آن یادداشتها سوق پیدا کرد سمت مسائل فکری و فرهنگی و اجتماعی ، مثل همه یادداشتهای این سالهایم. همزمان دفتر دیگری را شروع کردم برای یادداشت ایده هایم که می خواستم مسائلی فراتر از یادداشتهای روزانه و مسائلی اساسی تر را با نثر یادداشت که مطلب را هم خواندنی تر می کند در آن بگنجانم . اسم این دفتر شده بود " سال به سال". موهم دو معنی. معنی اول دربرگیرنده حرف های سال هزارو سیصد و نود و هشتی ، تا برسیم به دفتر دیگری که حرفهای سال بعدش را در برگیرد و همین طور ادامه پیدا کند. معنی دوم ، گله از وضعیتی مبهم که سال به سال دریغ از پارسال. سال 1399 که شروع شد دفتر یادداشت دیگری آمد کنار دستم ، بااین ایده و بلکه انتقاد که ما ایرانی ها هیچوقت ادامه دهنده یک سنت نمی مانیم و همواره تاریخ برایمان از نظر تقویمی،"یکِ یکِ یک " می شود . انگار هیچ کس کاری نکرده که بشود ادامه اش داد.اسم این دفتر شد " یکِ یک".به موازات این نگارشها تصمیم گرفتم در نوشته هایم بنا را بگذارم بر بازخوانی و تخریب ساختارهای ذهنیِ به زعم من نادرست و ارائه پیشنهادهایی برای سرپا کرد, ...ادامه مطلب