با علی بن ابی طالب (ع) در شبهای قدر ، و یک کتاب(1)

جرج حرداق دانشمند مسیحی کتابی دارد به نام امام علی علیه السلام صدای عدالت انسانی . گفته می شود او گرایشات سوسیالیستی داشته است و بعید نیست که این گرایشات اجتماعی در تحلیل وی از اندیشه و آراء نیز مشی و مذهب امام علی(ع) تاثیر گذارده باشد. اما در باب این کتاب و هر کتاب دیگری زمانی می توان از چنین فرضی سخن گفت - آن هم به احتمال - که کلیات و هم جزء به جزء اثر او مورد تحلیل و مداقه قرار گرفته باشد. قدر متیقن و دست کم ممکن و میسور آن است که در سخن او تا آنجا که مستند و مستدل است به دیده اقبال نگریسته شود. کتاب مزبور به قلم حکیم فقید حجه الاسلام سیدهادی خسروشاهی ترجمه گردیده است.

جرداق در اثر ارزشمند خود با نگاهی وارد گردیده که گویی - در جهانی که دستهای پیدا و پنهان به هراس ادیان از یکدیگر و مشخصا اسلام هراسی دامن می زنند - به گفت و گوی ادیان می اندیشیده است : "و این محمد برادر مسیح است که بر ضد اجتماعی قیام نموده که مملو از آکل و ماکول ، غارتگر و غارت گشته ، سرکوب شده و برتری طلب و مالامال از کسانی است که در راه نگهداری اختلاف طبقاتی بین مردم به مثابه یک قانون و یک اصل ثابت و نابودی طبقات فقیر از فقر و تهیدستی می کوشند"(برای آیات شریفه مورد استناد، ر.ک. جرج جرداق ، امام علی(ع) صدای عدالت انسانی ، ترجمه سیدهادی خسروشاهی ،چاپ سوم ، 6جلد در 3مجلد ، قم ، نشر خرم ، 1376، ج1، ص155).

جرداق با اشاره به اینکه " روش و سیره علی (ع) مالامال از سعی و کوشش در رفع نیازمندی از مردم است "(همان ، ص163) ، از سیره حضرت اینگونه می نویسد: "علی زهد ورزید و برخود سخت گرفت ، ولی راضی نشد که مردم نیز مانند زندگی قناعت پیشه گان ، با فقر به سر برند" . علی تصریح می کند که او از غذای گوارا و نیکو و پوشاک نرم و لطیف و مسکن زیبا و جالب بیزار نیست ولی از آنها به این جهت نفرت دارد که در جامعه گروهی بینوا و فقیر وجود دارند که اگر او از آن لذائذ استفاده کند ، آنان نمی توانند از آنها بهره مند شوند . این تصریح دلیل آشکاری است بر اینکه علی قبل از هر چیز میل دارد که برای همه مردم بهره کافی از وسائل زندگی را فراهم آورد.

جرج جرداق در دو جلد نخست اثر خویش در کنار مباحث مهمی چون تاریخ انسانیت ، زندگی بزرگان ، مهد نبوت ، صدای محمد ، و حتی مباحثی تطبیقی پیرامون قرون وسطی ، انقلاب فرانسه و قرون جدید در اروپا ، مجموعه مباحثی بدین شرح ذیل عنوان علی و حقوق بشر جهت ارائه معرفت نسبت به حضرت به نگارش در آورده است : پیامبر و علی بن ابی طالب ، این برادر من است ، عبادت و نیایش امام ، زهد ، جوانمردی و گذشت ، صدق و اخلاص ، شجاعت ، دوری از ظلم و ستم ، عدالت ، صراحت و سادگی ، پاکدلی و بخشش ، اعتماد به نفس ، دانش و فرهنگ ، سرچشمه های آزادی ، از کجا آورده ای ، رفع نیازمندی ، نه ستمگر و نه ستمکش ، و دستور امام به زمامداران .

بر مجلد دوم این اثر که در واقع دربرگیرنده جلد 3 و 4 کتاب امام علی صدای عدالت انسانی است ، نام علی و سقراط قرار گرفته است . در این مجموعه به مباحثی چون وحدت و به هم پیوستگی در شخصیت امام علی(ع) ، مسئله آزادی و برابری ، ملت منشا قدرت ، برابری و هماهنگی هستی ، دشمنی تبهکاران ، رسالت اندیشمندان ، بلاغت امام در خدمت انسان و برگزیده هایی از سخنان امام پرداخته شده است. در بررسی خطبه های امام ، این عناوین جلب نظر می کند : سخن بدون علم ، زیردستان زبردست اند ، عدالت در تقسیم بیت المال ، ستمگر و رشوه خوار ، حق را چیزی باطل نکند ، اوصاف دورویان و خدایا آشتی را در میان ما برقرار کن.

جلد پنجم و ششم نوشته جرداق - و در واقع مجلد سوم - علی و قومیت عربی نام دارد . در این مجموعه نیز مطالب ارزشمندی همراه با مستندات و مستدلات مستوفی ارائه گردیده است. این مجلد شامل مباحث ذیل است : پادشاهان و تبهکاران ، معاویه و جانشینان وی ، بزرگان دوران ، طوفان بر گرد حکومت ، مرزهای ملی گرایی ، علی (ع) مظهر جهانی شخصیت عربی ، استبداد آفت قومیت ، با انقلابیون ،و ادبیات وفای انسانی .

نکته مهم در این ترجمه - تحقیق این است که مترجم فقید و دانشمند مطالب ارزنده ای در پاورقی بر اثر اصلی افزوده است.